PATRON SZKOŁY
Biografia prof. dra hab. inż. Wacława Żenczykowskiego
Wacław Żenczykowski urodził się w 26 listopada 1897 r. w Kielcach. Był synem Mariana, mierniczego przysięgłego i Janiny z Bogdańskich. Ukończył z odznaczeniem polską siedmioklasową Szkołę Handlową w Kielcach w 1914 r. Dalszą naukę przerwał mu wybuch I wojny światowej. Jako siedemnastoletni maturzysta pracował przy budowie dróg i mostów w rejonie Warszawy. Ewakuowany przymusowo w 1915 roku do Rosji, ukończył tu w 1916 roku Wojskową Szkołę Inżynieryjną w Kijowie, został wcielony do armii rosyjskiej i wysłany na front jako chorąży saperów. Lekko kontuzjowany z dwoma odznaczeniami bojowymi, na skutek usilnych starań został przeniesiony do Korpusu Polskiego generała Dowbór-Muśnickiego. Po bitwie pod Brzeżanami i Huriatynem został odznaczony za odwagę. Następnie walczył pod Żłobinem, Poszczycą i nad rzeką Otą aż do rozbrojenia w Bobrujsku jego Korpusu przez Niemców. W lipcu 1918 r. wrócił do Warszawy, aby zapisać się na Wydział Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. W listopadzie 1918 roku brał udział w rozbrajaniu Niemców. Wstąpił do wojska polskiego, służąc w nim do stycznia 1921 r. W czasie służby został odznaczony Krzyżem Walecznych i Krzyżem Bojowników o Wolność i Niepodległość. Wznowił studia, które ukończył 19 lutego 1924 r. uzyskując dyplom inżyniera dróg i mostów. Dzięki wybitnym uzdolnieniom – jeszcze jako student – rozpoczął pracę w roku 1921 pod kierunkiem prof. Leona Karasińskiego przy Katedrze Wytrzymałości Tworzyw jako młodszy, a od 1924 r. – jako starszy asystent, zajmując to stanowisko do 1934 r. Od 1933 r. prowadził wykłady zlecone z budownictwa ogólnego, a po przejściu na emeryturę prof. Józefa Fedorowicza /w 1934 r./ – jako zastępca profesora kierował Zakładem Budownictwa Ogólnego. W 1932 r. na podstawie pracy na temat „Ścisłe metody obliczania dźwigarów cienkościennych sklepionych” uzyskał z odznaczeniem stopień doktora nauk technicznych. 6 listopada 1935 roku habilitował się na podstawie pracy „Oświetlenie budynków światłem dziennym”. Jesienią 1935 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Katedry Budownictwa Ogólnego na Wydziale Inżynierii Budowlanej. W krótki czasie unowocześnił prace dydaktyczne i badawcze, podniósł poziom nauczania, zorganizował stałą wystawę materiałów budowlanych, zapoczątkował prowadzenie prac dyplomowych z tematyki budownictwa ogólnego. W latach 1936-38 opracował pierwsze wydanie „Budownictwa ogólnego” powielone jako trzytomowy skrypt. W 1937 r. prowadził wykłady z budownictwa ogólnego w Wyższej Szkole Inżynierii Wojskowej. W tym samym roku ożenił się z Marią Dycuk z Warszawy. W 1938 r. został odznaczony Krzyżem Niepodległości. W okresie 1934-39 opublikował 24 prace naukowe. W czasie okupacji wykładał w jedynej czynnej wówczas w Warszawie Państwowej Wyższej Szkole Technicznej i prowadził tajne nauczanie dla studentów wyższych semestrów Politechniki Warszawskiej, doprowadzając 24 studentów do dyplomów, które zostały im wydane po wznowieniu działalności PW w 1945 r. W tym czasie prowadził również prace zespołowe nad normalizacją w wyniku których 49 norm opracowanych w okresie okupacji zostało wydanych już w 1945 r. Za te prace oraz za działalność promotorską doktorantów Wacław Żenczykowski został odznaczony w 1946 r. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Natychmiast po wyzwoleniu wznowił pracę swej katedry. Już 1 października 1945 r. rozpoczął wykłady, a 5 kwietnia 1946 r. został mianowany profesorem zwyczajnym. Katedrę tę prowadził i rozwijał aż do śmierci w 1957 r. Najważniejsze osiągnięcia naukowe profesora zawarte są w jego licznych publikacjach /160 pozycji/ bibliograficznych/ spośród których szczególne miejsce zajmuje czterotomowy podręcznik „Budownictwo ogólne”. To podstawowe dzieło stale uaktualniane miało pięć wydań za życia autora i pośmiertne wydanie pod redakcją Wincentego Michniewicza. Nie szczędził profesor sił przy kształceniu kadry. Narzucał dyplomantom, doktorantom i asystentom rozległe tematy teoretyczne i praktyczne, pobudzając do samodzielnej pracy twórczej. Pod jego kierunkiem opracowano ok. 200 projektów dyplomowych i ok. 450 projektów przejściowych. Działalność naukowa i organizacyjna profesora Żenczykowskiego sięgała daleko poza mury uczelni. Był on współorganizatorem Kongresu Nauki Polskiej jako przewodniczący podsekcji budowlanej. Po utworzeniu Polskiej Akademii Nauk został powołany w 1952 r. na jej członka-korespondenta i przewodniczącego Komitetu Inżynierii Lądowej PAN, który zorganizował skupiając w nim najbliższych współpracowników. Za prace te został profesor w 1954 r. odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Jednym z najcenniejszych przejawów prężności organizacyjnej profesora było zapoczątkowanie w 1955 r. stałych corocznych sesji naukowych organizowanych przez Komitet Inżynierii PAN. Przeżyły one swego inicjatora i odbywają się tradycyjnie w Krynicy we wrześniu każdego roku. Od 1957 r. organizowane są one wspólnie z Komitetem Nauki PZIiTB, stwarzając dogodną platformę do przedyskutowania najnowszych osiągnięć i aktualnych problemów budownictwa polskiego i światowego.
Już w 1945 r. Wacław Żenczykowski współpracował z prof. A. Kobylińskim przy organizowaniu Instytutu Badawczego Budownictwa /obecnie Instytutu Techniki Budowlanej/ i był wiceprzewodniczącym Rady Naukowej Ministerstwa Budownictwa. Przez cały czas pracy naukowej i dydaktycznej profesor zajmował czołowe stanowisko wśród polskich konstruktorów. Zaprojektował około 40 konstrukcji różnych budowli. Wśród nich: przedwojenny dworzec główny PKP w Warszawie, gmach PZUS /później CRZZ/, przekrycia cienkościenne łupinowe w elektrowni na Grochowie, konstrukcja łukowa dla przejścia na ul. Bonifraterskiej pod skrzydłem Pałacu Rzeczypospolitej na Placu Krasińskich w Warszawie, gmach GUS, posadowienie PKiN, hotel „Patria” w Krynicy. Szczególnie znana w kraju i za granicą była przeprowadzona przez niego – jako pełnomocnika odbudowy – akcja ratowania kościoła św. Anny na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, który zsuwał się po skarpie wiślanej do przekopu trasy WZ. Pomysłowości profesora Wacława Żenczykowskiego i prof. Romualda Cebertowicza zawdzięczamy zatrzymanie osuwania się słynnego zabytku i jego uratowanie. Opublikował zbiór ekspertyz budowlanych wielu obiektów. Zbiór ten stał się wzorcem doskonałości dla całego pokolenia rzeczoznawców budowlanych ITB oraz PZIiIB. W zakresie normalizacji budownictwa profesor pracował od 1930 r. jeszcze jako asystent PW. W 1945 r. został przewodniczącym Komisji Budownictwa PKN, którą zorganizował i prowadził przez 5 lat. Opracował i wydał w tym czasie około 200 norm o podstawowym znaczeniu, kładąc teoretyczne podwaliny pod nowoczesne budownictwo w Polsce. Profesor był również społecznikiem. Jako uczeń w latach 1911-13 należał do „Zarzewia”- organizacji postępowej i niepodległościowej. Jako student brał udział w pracach Koła Inżynierii Lądowej PW. Po wybuchu wojny w 1939 r. pracował w Kole Inżynierów Dróg i Mostów przy Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie, pełniąc funkcję przewodniczącego Komisji Odczytowej i Komisji Zebrań Towarzyskich. W 1934 r. profesor był członkiem Komisji Organizacyjnej zjazdu założycielskiego Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych na którym został wybrany do pierwszego Zarządu Głównego i pełnił w nim funkcję skarbnika. Na członka Zarządu Głównego został ponownie wybrany na zjazdach w 1936 i 1937 r. Współorganizował komisję laboratoriów i przewodniczył komisji badań przeciwpożarowych. W 1938 r. wszedł profesor do komitetu redakcyjnego miesięcznika „Inżynieria budowlana” będącego organem prasowym PZIB.
Niezwłocznie po wyzwoleniu przystąpił do prac nad wznowieniem działalności PZIiTB. Wybrany na nadzwyczajnym walnym zebraniu 24 września 1945 r. na wiceprezesa Zarządu Głównego, brał czynny udział we wznowieniu działalności związku, współpracując i składając ministrowi odbudowy deklarację w sprawie udziału inżynierów budowlanych w odbudowie kraju. Jako przewodniczący Komitetu Organizacyjnego przygotował V Zjazd Naukowy PZIB w Warszawie w 1947 r. na temat „Organizacja i technika budowy”. Ponownie wybrany na wiceprzewodniczącego Zarządu Głównego brał udział w rozmowach połączeniowych z STIB w celu utworzenia w 1948 r. PZIiTB. Uczestniczył w pracach tego nowego związku, reprezentując go wielokrotnie na zjazdach i konferencjach międzynarodowych.
Zmarł nagle 18 lutego 1957 r. w trakcie konferencji Międzynarodowego Związku Mostów i Konstrukcji w Zurychu. Wokół jego trumny ustawionej w ocalonym przez niego kościele św. Anny w Warszawie zebrał się w skupieniu tysięczny tłum uczniów, kolegów, przyjaciół i przedstawicieli władz – cały polski świat budowlany, aby odprowadzić go do Alei Zasłużonych na Cmentarz Powązkowski w Warszawie.
IV Zjazd delegatów PZIiTB w Zielonej Górze w dniach 20-22 listopada 1964 r. ustanowił nagrody profesorów Stefana Bryły i Wacława Żenczykowskiego przyznawane co rok za wybitne osiągnięcia w pracy naukowej w dziedzinie budownictwa.
Po kilkuletnich przygotowaniach, 17 grudnia 1977 r. Zespołowi Szkół Budowlanych w Kłodzku przekazano sztandar i nadano imię prof. dra hab. inż. Wacława Żenczykowskiego.
Biografię napisał śp._Marian_Fornalski na podstawie następujących materiałów:
- 50 lat Wydziałów Inżynierii Budowlanej, Sanitarnej i Wodnej, Komunikacji, Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej 1915-65.
- Encyklopedia Warszawy. PWN Warszawa 1975, s. 810.
- Przegląd Budowlany nr 4/1957, s. 121.
- Inżynieria i Budownictwo nr 4/1957.
- Materiały Budowlane nr 4/1957, s. 97.
- Programy Politechniki Warszawskiej w latach 1932-36.
- Wydawnictwo jubileuszowe „Politechnika Warszawska 1915-25”.
- Wydawnictwo jubileuszowe „Politechnika Warszawska 1915-65”.
- Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej 1915-65. Warszawa 1972, M. Jasińska, W. Jankowerny.
- Wydawnictwo jubileuszowe „Koło Inżynierów Dróg i Mostów 1924-39”.
- Skład osobowy sekcji i podsekcji I Kongresu Nauki Polskiej. Życie nauki.Nr 5 i 6/50.
- Artykuły o elektrowni na Grochowie w Inżynierii i Budownictwienr 4/38 i 1/39.
- Zeszyty naukowe PW nr 39.
- Budownictwo nr 11/58.
- Archiwum akt studenckich PW nr 3868.
- Archiwum profesorskie PW nr 38.
- Kronika PZIiTB 1934-74. Warszawa 1975.
- Maszynopis: M.Czupski – Życiorys Wacława Żenczykowskiego.
- Maszynopis: A. Kobyliński, J. Zawistowski – Życiorys Wacława Żenczykowskiego.
- Słownik Biograficzny Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa.